ΑΦΙΕΡΩΜΑ
ΣΤΟΝ ΑΓΙΟ ΝΙΚΟΛΑΟ
Τον ταπεινό Οσιομάρτυρα Διάκονο, εκ Θεσσαλονίκης

τον μαρτυρήσαντα στις Καρυές της Λέσβου

 

 AgiosNikolaos2 medium

Άγιος Νικόλαος, ο ταπεινός Διάκονος εκ Θεσσαλονίκης

 

Ποιος είναι ο Άγιος Νικόλαος που συνεορτάζεται με τον Άγιο Ραφαήλ και την Αγία Ειρήνη την Τρίτη του Πάσχα;

 

Βεβαίως, δεν είναι ο Άγιος Νικόλαος που ήταν Επίσκοπος Μύρων της Λυκίας και προστάτης των ναυτικών, που εκοιμήθη το 330 μ.Χ. και γιορτάζει στις 6 Δεκεμβρίου. Ούτε είναι ο Άγιος Νικόλαος ο εν Βουνένοις που μαρτύρησε το 720 μ.Χ. στην Θεσσαλία και γιορτάζει στις 9 Μαϊου εκάστου έτους. Υπάρχουν πολλοί Άγιοι και πολλές Αγίες που έχουν συνωνυμία, αλλά πρόκειται περί διαφορετικών προσώπων.

Ο Άγιος Νικόλαος που συνεορτάζει με τον Άγιο Ραφαήλ και την Αγία Ειρήνη την Τρίτη του Πάσχα εκάστου έτους, ήταν μαθητής του Αγίου Ραφαήλ, το πιο πιστό πνευματικοπαίδι Του και ο πιο κοντινός και έμπιστος συνεργάτης Του. Ήταν Διάκονος στο αξίωμα, εκ Θεσσαλονίκης ορμώμενος, και μαρτύρησε από κοινού με τον Άγιο Ραφαήλ και την Αγία Ειρήνη και άλλους Χριστιανούς από τους Τούρκους, υπέρ Πίστεως και Πατρίδος, στις Καρυές της Θερμής Λέσβου, το έτος 1463. Ήταν ένας σεμνός, ταπεινός, αφοσιωμένος κληρικός, δοσμένος ολοψύχως στον Θεό και στην διακονία του πλησίον και στην υπακοή και αγάπη προς τον Γέροντά Του, τον Άγιο Ραφαήλ, στον Οποίο έμεινε αφοσιωμένος μέχρι θανάτου.

Ο Άγιος Νικόλαος είναι Νεοφανής Άγιος, καθώς τα γεγονότα της ζωής Του, το Μαρτύριό Του, ο Τάφος και τα Άγια Λείψανά Του, όπως και του Αγίου Ραφαήλ και της Αγίας Ειρήνης και όλων των Αγίων που μαρτύρησαν στον λόφο των Καρυών της Θερμής της Λέσβου, ήρθαν στην επιφάνεια στην εποχή μας, τα έτη 1959-1962, οπότε έγιναν ανασκαφές στον τόπο όπου ευρισκόταν η αρχαία Μονή, μετά από πολλές υποδείξεις Αγίων, που εμφανίστηκαν σε πάρα πολλά αποκαλυπτικά όνειρα και οράματα, στην οικογένεια Αγγέλου και Βασιλικής Ράλλη, στην κατοχή της οποίας περιήλθε το κτήμα όπου επί αιώνες κρύβονταν τα ερείπια του αρχαίου μοναστηριού, καθώς και σε πολλούς κατοίκους της Θερμής και των γύρω χωριών της περιοχής. Οι αποκαλύψεις των Αγίων επιβεβαιώθηκαν τρανώς από την αρχαιολογική σκαπάνη και αποτέλεσαν ένα Σημείον Μέγα για τους ολιγόπιστους Χριστιανούς της σύγχρονης εποχής. Σταχυολογημένα από τις πάμπολες μαρτυρίες πολλών πιστών, που δέχτηκαν τις υπερφυείς επισκέψεις των Αγίων, είτε σε όνειρα είτε σε οράματα, αλλά και από τις αποκαλύψεις των ανασκαφών, προέκυψαν τα παρακάτω στοιχεία για τη ζωή του Αγίου Νικολάου.

 

Ο Βίος του Αγίου Νικολάου

 

Ο Άγιος Νικόλαος ήλκε την καταγωγή του από τους Ράγους της Μηδίας. Τα παιδικά του χρόνια όμως τα πέρασε στην Θεσσαλονίκη και αυτή ήταν γι’ Αυτόν η Πατρίδα Του. Γι’ αυτό και πάντοτε γίνεται αναφορά στον Άγιο Νικόλαο ως ο «εκ Θεσσαλονίκης». Ήταν από καλή και ευκατάστατη οικογένεια και είχε καλή μόρφωση. Ήταν γιος συμβολαιογράφου. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος και είχε εγκατέλειψει τους Ράγους της Μηδίας, λόγω των θηριωδιών των Τουρκο-μογγολικών ορδών που λυμαίνονταν την περιοχή και έριζαν την κατοχή της, σε μια εποχή ανακατατάξεων που ακολούθησε τον θάνατο του Μογγόλου κατακτητή Ταμερλάνου, το 1404. Η μητέρα του Νικόλαου ονομαζόταν Άννα. Ο Νικόλαος γεννήθηκε το 1424 και οι γονείς του τον είχαν μοναχοπαίδι. Το κοσμικό Του όνομα ήταν Κωνσταντίνος.

Poli Ragai Persia

Το σημερινό κράτος του Ιράν, στο οποίο φαίνεται η τοποθεσία της πόλης Ράγαι.

Ράγα ή Ράγαι: Πόλη της Μηδίας, νότια της Κασπίας Θάλασσας, σε μικρή απόσταση (νοτιο-ανατολικά) από την Τεχεράνη, την πρωτεύουσα του σημερινού κράτους του Ιράν. Σήμερα σώζονται μόνο τα ερείπια της πόλης. Είχε καταστραφεί στην αρχαιότητα από σεισμό και ξαναχτίστηκε από τον βασιλιά της Συρίας Σέλευκο τον Νικάνορα, που την ονόμασε Ευρωπό. Καταστράφηκε από τους Πέρσες, ανοικοδομήθηκε από τον βασιλιά Αρσάκη των Πάρθων, και γνώρισε μεγάλη ακμή ως τόπος παραθερισμού των βασιλέων της Παρθίας. Το όνομα Ράγαι το πήρε από τα ραγίσματα του εδάφους που παρατηρούνταν συχνά-πυκνά στην σεισμογενή αυτή περιοχή. Η πόλη Ράγαι αναφέρεται στην Παλαιά Διαθήκη, στο βιβλίο του Τωβίτ, που είναι το μόνο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης όπου μνημονεύεται το όνομα του Αρχαγγέλου Ραφαήλ, του Οποίου το όνομα, κατά θεία Πρόνοια, πήρε ο μελλοντικός Γέροντας του καταγομένου από τις Ράγες, Νικολάου, ο Άγιος Ραφαήλ.


Επειδή η οικογένεια Του ήταν εύπορη έστειλαν τον νεαρό Κωνσταντίνο στο Μορλαί της Γαλλίας για να σπουδάσει ιατρική. Εκεί, στο Μορλαί της Γαλλίας, κατέφθασε ο Άγιος Ραφαήλ, Πρωτοσύγκελος τότε στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, για μια αποστολή του Πατριαρχείου, και εκεί γνωρίστηκε με τον Άγιο Νικόλαο, ο οποίος τότε είχε κλείσει πλέον τα 27 και βάδιζε στα 28 και ζούσε κοσμική ζωή, ως εύπορος φοιτητής που ήταν. Ένα φλογερό όμως κήρυγμα του Αγίου Ραφαήλ τον προσήλκυσε στην κατά Χριστόν ζωή: «Ήμουν 27 ετών όταν εγνώρισα για πρώτη φορά τον άγιο Ραφαήλ, στη Γαλλία. Τα λόγια του με συγκίνησαν… άφησα την αμαρτία του κόσμου και τον ακολούθησα. Ο άγιος Ραφαήλ ήταν σπουδαίος άνθρωπος και είχε περάσει πολλά στη ζωή του...» είχε φανερώσει ο Άγιος Νικόλαος σε ενύπνιο στην Μαρία Τσολάκη, κάτοικο Θερμής Λέσβου, το έτος 1960.

 

France Morlaix                                                                      Γεωφυσικός χάρτης της Γαλλίας, στον οποίο φαίνεται η θέση του Μορλαί

Μορλαί (Morlaix): Το Μορλαί είναι μια μικρή ιστορική παραλιακή πόλη της βορειοδυτικής Γαλλίας, στη διοικητική περιοχή της Βρετάνης, στο νομό του Φινιστέρου (Finistère), νοτιοανατολικώς της Βρέστης. (Στις μέρες μας, είναι υπονομαρχία του νομού και πρωτεύουσα του διοικητικού διαμερίσματος Μορλαί, του οποίου είναι η πιο πυκνοκατοικημένη πόλη με 14.830 κατοίκους, ενώ η ευρύτερη αστική περιοχή συγκεντρώνει 39.720 κατοίκους). Είναι χτισμένη επί του ποταμού του Μορλαί (συγκεκριμένα: Η πόλη είναι χτισμένη στη συμβολή δύο ποταμών, των Κεφλέτ και Ζαρλό που σχηματίζουν τον ποταμό του Μορλαί), ο οποίος, διαγράφοντας μια διαδρομή 15 χιλιομέτρων βόρεια, εκβάλει στη Μάγχη, στον όρμο του Μορλαί. Οι εκβολές του ποταμού σχηματίζουν μια θαλάσσια διείσδυση, στο βάθος της οποίας βρίσκεται η πόλη, με λιμάνι στο οποίο συχνάζουν πολλά πλοία και με σημαντικό εμπόριο. Η πόλη έχει Ναούς του 15ου και 16ου αιώνα (της εποχής δηλαδή των Αγίων Ραφαήλ και Νικολάου, έως και έναν αιώνα αργότερα), μεταξύ των οποίων και η αρχαία εκκλησία της Παναγίας, η επονομαζομένη «Παναγία του Τείχους» (Notre Dame du Mur) με ιδιόρρυθμο αρχιτεκτονικό σχέδιο, η Εκκλησία Σαιν-Μελαίν (15ος αιώνας), γοτθικού ρυθμού, αφιερωμένη στον επίσκοπο Μελαίν της Ρεν και άλλες. Είναι πιθανόν, στην πόλη αυτή, που ήκμαζε την εποχή εκείνη, να είχε διεξαχθεί κάποια θεολογική σύσκεψη, στην οποία ο Άγιος Ραφαήλ θα είχε αποσταλεί για να παρευρεθεί ως Πρωτοσύγκελος και εκπρόσωπος του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως. 

Την Πρωτοχρονιά του 1451, ο 27χρονος τότε φοιτητής ιατρικής Κωνσταντίνος, πήρε την γενναία απόφαση να τα εγκαταλείψει όλα και να αφοσιωθεί στον Χριστό. Ο Άγιος Ραφαήλ τον έκειρε μοναχό και του έδωσε το όνομα Νικόλαος. Έδωσε υπόσχεση, τότε, ο Άγιος Νικόλαος στον Άγιο Ραφαήλ: «Από σήμερα θα σε έχω γέροντά μου μέχρι την τελευταία μου πνοή. Μαζί θα ζήσουμε πίκρες και χαρές». «Κι’ εγώ από σήμερα θα σε έχω πνευματικό μου παιδί» του αποκρίθηκε ο Άγιος Ραφαήλ, τοποθετώντας τα δύο χέρια πάνω στο κεφάλι του. Η Παναγία είπε ότι αυτή ήταν η στιγμή που ο Άγιος Νικόλαος ζήτησε να αφιερωθεί στον Χριστό και την Εκκλησία. Και θα ζήσει υπάκουος μέχρι και την στιγμή του μαρτυρίου. Έκτοτε, ο Νικόλαος, ρασοφόρος πλέον, ακολούθησε τον Άγιο Ραφαήλ και επέστρεψαν μαζί στο Βυζάντιο. Οι γονείς του, που τον είχαν μοναχοπαίδι και δεν ήθελαν με κανέναν τρόπο να τον χάσουν από κοντά τους, έχασαν από τότε και ύστερα τα ίχνη του. «από 28 χρονών παλληκάρι τον είχα χάσει από κοντά μου, κι’ εκεί ψηλά που είναι τώρα εκείνος, εγώ δεν μπορώ να πάγω» εφανέρωσε σε ενύπνιο η μητέρα του Αγίου Νικολάου. Ο Άγιος Ραφαήλ, ως Πρωτοσύγκελος που ήταν στο Πατριαρχείο, προώθησε τον Νικόλαο, γνωρίζοντας την ολοκληρωτική αλλαγή στάσης ζωής του, ώστε να χειροτονηθεί Διάκονος και να πάρει μάλιστα και το οφφίκιο του Αρχιδιακόνου.
Σε αποκαλυπτικό ενύπνιο που είδε, μεταξύ των πολλών, μια Θερμιώτισσα, η Μυρσίνη Μπάκα είδε τον Άγιο Νικόλαο, λέγοντάς Του: «Πάτερ, θέλω να κάνω μια Λειτουργία». Έσκυψε μάλιστα να Του φιλήσει το χέρι, αλλά εκείνος το τράβηξε πίσω και της αποκρίθηκε «Εγώ δεν μπορώ να σηκώσω Λειτουργία, γιατί είμαι Διάκονος. Σε λίγο θα έρθει ο Ιερεύς». Και πραγματικά, εμφανίστηκε ο Άγιος Ραφαήλ, του φίλησε το χέρι ο Άγιος Νικόλαος και στάθηκε δίπλα Του με σεβασμό. Και είπε ο Άγιος Ραφαήλ «Είναι ο Διάκονός μου Νικόλαος...».

Μετά την επιστροφή Τους στο Βυζάντιο, οι δύο Άγιοι ήταν μαζί επί αρκετό διάστημα, στο οποίο προφανώς ο Άγιος Νικόλαος διακονούσε τον Άγιο Ραφαήλ και τις ανάγκες του Πατριαρχείου και ταυτόχρονα προόδευε πνευματικώς. Η κατάσταση όμως στην Κωνσταντινούπολη χειροτέρευε. Ο Αυτοκράτωρ, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, συνεχίζοντας την φιλενωτική πολιτική των Παλαιολόγων, για λόγους στρατιωτικής υποστήριξης εκ μέρους της Δύσης, δέχθηκε να τελεστεί πανηγυρική θεία λειτουργία στην Αγία Σοφιά της Πόλης, παρόντων των πολιτικών και θρησκευτικών αρχών της Πόλης από τη μια και αντιπροσωπείας των παπικών με επικεφαλής τον Καρδινάλιο Ισίδωρο, εκπρόσωπο του Πάπα, από την άλλη, προκειμένου να επισημοποιηθεί και να αρχίσει στην πράξη να εφαρμόζεται η δήθεν ένωσις της Δυτικής (παπικής) και της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας που είχε υπογραφεί στην Σύνοδο Φερράρας-Φλωρεντίας μερικά χρόνια πριν (1438-1439 μ.Χ.). Στις 12 Δεκεμβρίου του 1452, λοιπόν, ανήμερα του Αγίου Σπυρίδωνος, έλαβε χώρα αυτό το προδοτικό για την Ορθοδοξία Συλλείτουργο μεταξύ Ορθοδόξων και Παπικών στην Αγία Σοφιά της Κωνσταντινούπολης, παρόντος του Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου. Ο πρωτοσύγκελος Ραφαήλ, όμως, παρά την επισημότατη θέση του στο Πατριαρχείο, δεν θέλησε να παρευρεθεί. Ούτε το πνευματικοπαίδι του Αρχιδιάκονο Νικόλαο άφησε να συμμετάσχει. Δεν υπήκουσε στην εντολή του Αυτοκράτορα, με την οποία δεν συμφώνησε η Ορθόδοξη συνείδησή Του. Και ο Άγιος Νικόλαος ακολούθησε αφοσιωμένος τον πνευματικό Του πατέρα, Άγιο Ραφαήλ, στην απόφασή Του αυτή. Έτσι οι δύο Άγιοι, ευρέθησαν σε δυσμένεια και εξορίστηκαν, με απόφαση του Αυτοκράτορα, στην πόλη Αίνο της Θράκης.

Ευρισκόμενοι εκτός της Κωνσταντινούπολης οι δύο Άγιοι, αξιοποιώντας την περίσταση, περιόδευσαν κηρύττοντες σε διάφορες πόλεις και χωριά της Μακεδονίας. Μια μέρα χωρίστηκαν, στα πλαίσια προφανώς των κηρυκτικών περιοδειών τους (καθώς ο Άγιος Ραφαήλ, όπως αποκάλυψε στην Μαρία Τσολάκη, έστελνε τον Άγιο Νικόλαο μόνο Του σε διάγορα μέρη να κηρύξει τον λόγο του Θεού), αλλά κατόπιν ξανασυναντήθηκαν, μέσα στην ταραχή του πολέμου, καθώς από τις 6 Απριλίου 1453 η Κωνσταντινούπολη βρισκόταν υπό την πολιορκία των Τούρκων και λίγες βδομάδες αργότερα, την 29η Μαϊου του 1453, έπεσε στα χέρια τους. Ακολούθησε χάος και ο κόσμος έφευγε για να σωθεί από τις τουρκικές βαρβαρότητες. Η Πρόνοια του Θεού έφερε και πάλι κοντά τους δύο Αγίους τις δραματικές αυτές στιγμές, διότι επρόκειτο να μαρτυρήσουν αργότερα μαζί στην Λέσβο.

Thraki arxaia byzantini sygxroni

Μέσω του λιμανιού της Αλεξανδρούπολης, με ένα σαπιοκάραβο, μαζί με άλλους Μακεδόνες πρόσφυγες, οι δύο Άγιοι ξεκίνησαν να διαφύγουν στην Λέσβο, που ήταν ακόμα ελεύθερη από τους Τούρκους και κατείχετο (ήδη από το 1355 μ.Χ.) από την συμμαχική προς τους Παλαιολόγους Γενοβέζικη οικογένεια των Κατελούζων (Γκαττιλούζι). Λίαν φιλική και συγγενική οικογένεια, μεταξύ των άλλων και λόγω του γάμου του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου με την Αικατερίνη Κατελούζου, τον Αύγουστο του 1441 στην Λέσβο, η οποία δυστυχώς πέθανε τον Αύγουστο του 1442, έγκυος στο παιδί του Κωνσταντίνου. Η Λέσβος, τότε, θεωρείτο ακόμα ασφαλής και οι ηγεμόνες της ελαστικοί και φιλικοί.

Nisi tis Lesvoy

Χάρτης του νησιού της Λέσβου, όπου φαίνεται και η περιοχή της Θερμής, που ήταν το σημείο άφιξης των Αγίων

Μετά από τρεις μέρες ταξίδι, όπου κινδύνευσαν να θαλασσοπνιγούν, οι δύο Άγιοι έφτασαν στην Λέσβο, στην παραλία της Θερμής, στις 14 Μαρτίου 1454. Η Βασιλική Ράλλη είδε αποκαλυπτικό όνειρο στο οποίο της φανερώθηκε το περιπετειώδες ταξίδι των Αγίων προς την Λέσβο. Είδε, συγκεκριμένα, στον ύπνο της, σαν μέσα από ένα φακό, σαν κινηματογραφική ταινία, την φυγή των δύο Αγίων προς τη Λέσβο: Ένα πλοιάριο της εποχής εκείνης ασφυκτικά γεμάτο, τους μετέφερε μακριά από τον κίνδυνο των Τούρκων. Στα πρόσωπα όλων ήταν ζωγραφισμένος ο τρόμος και η αγωνία. Ανάμεσα στο πλήθος ήταν δύο μοναχοί. Ο ένας (ο Άγιος Ραφαήλ), μεγαλόσωμος, με τα μεγάλα γαλανά του μάτια προσηλωμένα στον ουρανό, όρθιος, έδινε κουράγιο στους άλλους. Δίπλα του ο άλλος (ο Άγιος Νικόλαος), αδύνατος και μικροκαμωμένος, έσφιγγε σιωπηλός στην αγκαλιά του μιά εικόνα της Παναγίας. Αποβιβάσθηκαν στην παραλία της Θερμής και αναζήτησαν ένα μέρος για να μονάσουν. Ο Προεστός και ο Διδάσκαλος του χωριού της Θερμής τους οδήγησαν στο ανακαινισμένο Μοναστήρι της Παναγίας των Καρυών της Θερμής, όπου οι δύο Άγιοι εγκαταστάθηκαν, και από τότε όλοι συνδέθηκαν με αδελφική φιλία, μέχρι το κοινό μαρτύριό Τους.

Το Μοναστήρι των Καρυών της Θερμής το είχε ανακαινίσει το 1433 μια πλούσια αρχόντισσα, η Μελπομένη (βρέθηκε μάλιστα από τους αρχαιολόγους μία μαρμάρινη πλάκα με την επιγραφή «ανακαινισθέν εν έτει 1433 υπό Μελπομένης»), και είχε αφιερώσει μάλιστα εκεί και το παιδί της Ακίνδυνο, να είναι ο Επιστάτης της Μονής, επειδή το παιδί είχε γίνει καλά από παράλυση του ποδιού του, διά του θαυματουργικού Αγιάσματος που ανέβλυζε στη Μονή. Ο τελευταίος Ηγούμενος της Μονής, Ιγνάτιος, είχε αποβιώσει και στο Μοναστήρι ζούσε, μαζί με τον Επιστάτη Ακίνδυνο, μόνο ένας γέρος καλόγερος, ο Ρουβήμ. Όταν κατέφθασε ο Άγιος Ραφαήλ μετά του μαθητού του Διακόνου Νικολάου, ανέλαβε την Ηγουμενία της Μονής των Καρυών και άρχισε να επιδεικνύει, παράλληλα προς τα μοναστικά Του καθήκοντα, ένα πλούσιο φιλανθρωπικό έργο, συνεπικουρούμενος από τον Άγιο Νικόλαο, που ήταν λίαν εργατικός, ευσυνείδητος και πονόψυχος. «Μη βλέπεις το φτωχικό ένδυμά μου, αλλά το πλούσιο φιλανθρωπικό μου έργο»… είχε πει σε ενύπνιο ο Άγιος Ραφαήλ. Και πράγματι, οι δύο Άγιοι, δίπλα από την Μονή διατηρούσαν ένα ορφανοτροφείο, ένα γηροκομείο (το πρεβαντόριο) και ένα νοσοκομείο, στο οποίο περιποιούνταν οι ίδιοι με πολλή αγάπη τους πονεμένους. Ο Άγιος Ραφαήλ ήταν ο μεγάλος ιατρός του νοσοκομείου. Και ο Άγιος Νικόλαος, διακονούσε ακούραστος σε όλα. Αεικίνητος και συμπονετικός. «Όλους φρόντιζε με κάθε τρόπο να βοηθήσει, έστω κι αν δεν ήταν δική του δουλειά» είπε ο Άγιος Ραφαήλ για τον Άγιο Νικόλαο στην Μαρία Τσολάκη, σε όνειρο, τον Ιούλιο του 1987. Οι δύο Άγιοι, συχνά έμεναν νηστικοί, προκειμένου να φτάνει το φαγητό για τα ορφανά του Ορφανοτροφείου Τους, τα οποία με πολλή αγάπη διαπαιδαγωγούσαν και φρόντιζαν. (Πολλά από τα παιδάκια αυτά, εντυπωσιασμένα από την ανιδιοτελή αγάπη και την ανύστακτη φροντίδα των Αγίων, ακολούθησαν αργότερα το παράδειγμά Τους και έγιναν κι’ αυτά Μοναχοί, όταν ενηλικιώθηκαν).

Εν τω μεταξύ, η επέκταση των Τούρκων συνεχιζόταν. Ήδη, πριν την άλωση της Κωνσταντινούπολης, η περιοχή που αναγνώριζε την εξουσία του τελευταίου Βυζαντινού Αυτοκράτορα, περιοριζόταν στις πλησιέστερες προς την Πόλη εκτάσεις της Θράκης, καθώς και το μεγαλύτερο μέρος της Πελοποννήσου, το Δεσποτάτο του Μοριά. Τώρα, μία-μία οι πόλεις της Θράκης και των νησιών του Αρχιπελάγους, αλλά και ολόκληρα τα νησιά, που ήταν τα περισσότερα υπό γενοβέζικη κατοχή έπεφταν στα χέρια των Τούρκων. Συχνά-πυκνά, στην Λέσβο αποβιβάζονταν καραβάνια από πονεμένους, κατατρεγμένους ή ξεριζωμένους Έλληνες, που κατέφθαναν στο νησί, φτωχοί και ταλαιπωρημένοι, για να εγκατασταθούν εκεί και να κάνουν μια καινούρια αρχή. Πολλούς από αυτούς, που χτυπούσαν την πόρτα της Μονής, τους είχαν περιθάλψει οι Άγιοι. Τους είχαν θρέψει, ντύσει και γιατρέψει από τα τραύματα των σωμάτων και των ψυχών. Συν τω χρόνω, η Μονή έγινε και πνευματικό κέντρο του νησιού και αρκετοί ασκητές των περιχώρων της νήσου ερχόντουσαν συχνά σε αυτή, να ωφεληθούν πνευματικά. Πολλούς από αυτούς, τους συντηρούσε η Μονή, στέλνοντάς τους τα αναγκαία. Ο Άγιος Ραφαήλ, μαζί με τον Άγιο Νικόλαο ήταν αεί κοπιώντες δι’ άπαντες τους αδελφούς εν Χριστώ.

Τον Σεπτέμβριο του 1462, μετά από μια σειρά ατυχών γεγονότων, δολοπλοκιών και προδοσιών (εκ μέρους, κυρίως, του Νικολού Κατελούζου, ενός αναξίου προσώπου που πήρε στα χέρια του την εξουσία) η Λέσβος περιήλθε στους Τούρκους. Αρχικά, οι Τούρκοι, παρά τις μνημειώδεις θηριωδίες και σφαγές που διέπραξαν στο νησί, δεν πείραξαν την Μονή των Καρυών της Θερμής. Είχε εξάλλου, Πατριαρχικό Μολυβδόβουλο, δηλαδή επίσημη σφραγίδα του Πατριαρχείου, για την λειτουργία της ως Μονή. Αργότερα, όμως, σημειώθηκε εξέγερση. Η εξέγερση υποκινήθηκε από τους Φράγκους, οι οποίοι έδωσαν ψεύτικες υποσχέσεις ότι θα έστελναν πλοία με στρατό και πολεμοφόδια για να την υποστηρίξουν και να ελευθερώσουν την Λέσβο. Τίποτα όμως από αυτά δεν έγινε. Η εξέγερση προδώθηκε, καταπνίγηκε στο αίμα, και την πλήρωσαν πάλι οι Ρωμηοί. Αρκετοί εξεγερμένοι που σώθηκαν, κατέφυγαν στα βουνά και τις σπηλιές του νησιού για να γλιτώσουν, και ασκήτεψαν.

Τον Απρίλιο του 1463, μετά από εισήγηση και προτροπή ενός Γερμανο-εβραίου γιατρού, του Ντόκτορ Σβέιτσερ, ο οποίος ζήλευε τον Άγιο Ραφαήλ, οι Τούρκοι αποφάσισαν να επιδράμουν στην Μονή, με την ιδέα ότι εκεί κρύβονταν εξεγερμένοι και γενικά με την υποψία ότι το Μοναστήρι είχε αναμειχθεί στο κίνημα και είχε συνδράμει τους εξεγερμένους. Την επιδρομή δεν την έκαναν οι ντόπιοι Τούρκοι, αλλά ένα στρατιωτικό σώμα από τα απέναντι παράλια της Μικράς Ασίας που κατέφτασαν επί τούτου στο νησί. Ήταν Μεγάλη Παρασκευή, με φοβερά άσχημες καιρικές συνθήκες, όταν εισέβαλαν στη Μονή. Έπεφτε φοβερή βροχή και χαλάζι, δυνατή καταιγίδα, νεροποντή, σωστός χαλασμός γινόταν. Και οι Τούρκοι, αφού συνέλαβαν όλους όσους βρήκαν στην Μονή, αρχισαν με ανακρίσεις και μετά συνέχισαν με βασανιστήρια. Μέσα σε ένα τριήμερο, ένας-ένας, όλοι όσοι συνελήφθησαν, εμαρτύρησαν στα χέρια των Τούρκων με φρικτά βασανιστήρια. Όλοι, αγίασαν!

Ἦχος γ΄. Αἱ γενεαὶ πᾶσαι.

Ῥανίδας μου δακρύων,

Νικόλαε, τῷ μάκτρῳ

ἀπόσμηξον εὐχῶν σου.

(Από την Γ´ Στάση των εγκωμίων προς τους Αγίους Ραφαήλ, Νικόλαο και Ειρήνη.

Ποίημα Χαράλαμπου Μπούσια)

 

Το Μαρτύριο του Αγίου Νικολάου

 

Λίγο πιο κάτω από το Αγίασμα της Μονής των Καρυών βρισκόταν μια μεγάλη καρυδιά, όπου κάθε χρόνο έκαναν από κάτω την Ανάσταση. Εκεί κρέμασαν τον Άγιο Ραφαήλ και Τον βασάνιζαν. Σε μια μικρότερη καρυδιά, που ήταν κοντά στο σημείο που αργότερα βρέθηκε το μνημείο του Αγίου Νικολάου, τρία μέτρα αριστερά από το προαύλιο της Εκκλησίας, είχαν δέσει τον Άγιο Νικόλαο, απέναντι από τον Άγιο Ραφαήλ, και Του έδιναν φοβερό ξύλο. Την ώρα που Τον χτυπούσαν οι Τούρκοι και ταυτόχρονα βασάνιζαν και τον Άγιο Ραφαήλ, όταν ο Άγιος Νικόλαος είδε τον Άγιο Ραφαήλ δεμένο με σχοινιά να Τον σέρνουν στο χώμα και να Τον βασανίζουν, δεν άντεξε η καρδιά Του και έπαθε συγκοπή. Ήταν αδύνατου οργανισμού, «ήτο λεπτός νέος» όπως είπε ο Άγιος Ραφαήλ, και δεν άντεξε τα μαρτύρια και ταυτόχρονα αυτόν τον συναισθηματικό συγκλονισμό να βλέπει να βασανίζουν τον Γέροντά Του, που Τον υπεραγαπούσε. Έτσι, άφησε την τελευταία Του πνοή, μένοντας πιστός μέχρι θανάτου στον Χριστό και τον Γέροντά Του και επισφραγίζοντας με το Μαρτύριό Του την άριστη διακονία Του. Οι Τούρκοι όμως, σκύλιασαν που πέθανε και δεν πρόλαβαν να Τον βασανίσουν όσο ήθελαν. Και από το κακό τους, ακόμα και νεκρόν, Τον κρέμασαν από ένα δέντρο, δεμένο με σχοινιά από τους ώμους, και συνέχισαν να χτυπούν το νεκρό Του σώμα με μανία. Τόση ήταν η κακία τους… Δεν ήταν τυχαίο που ο Άγιος Ραφαήλ είχε αποκαλέσει τους βασανιστές Τους «δαιμονόψυχους»! Ο Άγιος Νικόλαος, πάντως, υπέμεινε τους βασανισμούς με θαυμαστή πνευματική ανωτερότητα και οσιακή ανεξικακία, καθώς «παρέδωσε την ψυχή του αγνή στον Κύριο, χωρίς να αναστενάξει ή να βαρυγκομήσει», όπως είπε ο Άγιος Ραφαήλ σε ενύπνια της Βασιλικής Ράλλη (τον Ιανουαριο του 1960) και της Μαρίας Τσολάκη (τον Φεβρουάριο του 1962). Και αυτός ήταν ένας δεύτερος αμάραντος στέφανος, για τον ταπεινό και σεμνό Διάκονο του Χριστού, Νικόλαο.

O Agios Nikolaos vasanizetai

Ο Άγιος Νικόλαος, νεκρός, έτι βασανιζόμενος υπό των Τούρκων.

Τοιχογραφία στο Ιερό Προσκύνημα των Αγίων

Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης, στο Άνω Σούλι Μαραθώνος

 

Ἦχος πλ. α´. Τῷ Σωτῆρι Θεῷ.

Νικητὴς κατ’ εχθρῶν, τῶν μιαιφόνων ὀφθεῖς,

τῷ ἀηττήτῳ μαρτυρίῳ σου,

ἐν οὐρανοῖς χοροβατεῖς τανῦν Νικόλαε,

Μαρτύρων τοῖς τάγμασι, συναριθμούμενος.

(Τροπάριο της α’ ωδής του Κανόνος του Όρθρου της Εορτής της Ευρέσεως των Τιμίων Λειψάνων του Αγίου Νικολάου. Ποίημα του Μητροπολίτου Ρόδου Κυρίλλου, του Κογεράκη)

 

Μαρτύρησε και υπέρ πίστεως και υπέρ πατρίδος

 

Μία Θερμιώτισσα, η Μύρτα Αμμανίτου, στα τέλη του 1961, είδε σε ενύπνιο τον Άγιο Ραφαήλ, ο Οποίος, της εξήγησε τις ιστορικές περιστάσεις που οδήγησαν στην επιδρομή των Τούρκων στην Μονή των Καρυών, δηλαδή την προδωμένη εξέγερση των Ελλήνων που καταπνίγηκε στο αίμα και τον ύπουλο ρόλο του Γερμανού γιατρού Σβέιτσερ που κατηγόρησε το Μοναστήρι για ανάμειξη στην εξέγερση. Κατόπιν, της διευκρίνησε ότι, στις ανακρίσεις και τα βασανιστήρια οι Τούρκοι απαιτούσαν από τους συλληφθέντες να προδώσουν όχι μόνο τον Χριστό, αλλά και τους Χριστιανούς που κρύβονταν στα βουνά, προκειμένου να γλιτώσουν. Κανένας όμως δεν πρόδωσε, ακόμα και τα παιδιά. Έμειναν όλοι σταθεροί και άκαμπτοι, θυσιάζοντας τη ζωή Τους. «Εμείς όλοι, Μύρτα, μαρτυρήσαμε για την Πίστη μας και για την Πατρίδα»! της είπε ο Άγιος Ραφαήλ. Στην Βασιλική Ράλλη, ο Άγιος Ραφαήλ είπε σε ενύπνιο τα εξής: «Πρώτα έγιναν οι ανακρίσεις, με διερμηνέα τον Γερμανό Σβέιτσερ, και σαν δεν κατάφεραν οι Τούρκοι να πάρουν από το στόμα μας την ομολογία που ήθελαν, άρχισαν να μας βασανίζουν. Δεν πρόδωσε κανείς μας ούτε τη θρησκεία, ούτε τους Χριστιανούς αντάρτες που είχαν καταφύγει στα βουνά». Αλλά, και η Αγία Ειρήνη φανέρωσε στην Βασιλική Ράλλη σε όνειρο ότι «ο πατέρας μου (ο Προεστός του χωριού) και η μητέρα μου δεν πρόδωσαν ούτε τη θρησκεία ούτε τους Έλληνες που είχαν βγει στα βουνά»...
Γι’ αυτό και την Λαμπροτρίτη του 1963, όταν έγινε η πρώτη πανηγυρική λειτουργία στις Καρυές με πλήθος κόσμου κι’ όλες τις Αρχές, τα κιβώτια με τα ιερά Λείψανα των Αγίων σήκωναν οι στρατιώτες σκεπασμένα με την ελληνική σημαία και καθ’ όλη την περιφορά τους η στρατιωτική μπάντα έπαιζε εμβατήρια και τον εθνικό ύμνο. Οι Άγιοι, όπως είχε πει και στην ομιλία του ο τότε Μητροπολίτης Ιάκωβος ο Β´ (Κλεομβρότου), ετιμήθησαν ως ήρωες που έπεσαν υπέρ πίστεως και πατρίδος.
Όπως και ο ίδιος ο Άγιος Ραφαήλ είχε ζητήσει στην Μυρσίνη Δουργούνα, σε ενύπνιο: «Μυρσίνη, να υπάγεις στον Δεσπότη και να του ειπείς ότι θα περιφέρουν εις το χωριό σας τα άγια λείψανα με καμπάνες και με λάβαρα».
Η Μαρία Τσολάκη, σε ενύπνιο, τον Μάρτιο του 1961, είδε μια άγνωστη μαυροντυμένη γυναίκα η οποία της είπε: «Να πεις εις τον διδάσκαλον του χωριού σας να ανεβάσει τα παιδιά στις Καρυές, να ψάλουν τον Εθνικόν Ύμνον, διότι εκεί επάνω εθανατώθησαν διά την Πίστιν και διά την Πατρίδα».
Αλλά και η Αγία Ολυμπία και οι 12 μοναχές, που εμαρτύρησαν στο γυναικείο Μοναστήρι των Καρυών 200 χρόνια πριν γίνει αντρικό και μαρτυρήσει εκεί ο Άγιος Ραφαήλ, παρουσιάστηκαν σε ενύπνιο, τον Νοέμβριο του 1962, στην Ασημένια Βουρνόβαλη και στάθηκαν όλες κοντά στους τάφους των Αγίων, κοιτώντας το Αγίασμα της Μονής, και έκαναν προσευχή. Κατόπιν, η Ηγουμένη Ολυμπία εκάλεσε την Ασημένια κοντά Της με το χέρι Της και όταν εκείνη επλησίασε της είπε: «Παίξε, Ασημένια, τον Εθνικόν Ύμνον». Ενώ εκείνη κοίταζε σαστισμένη είδε ξαφνικά να παρουσιάζονται δύο καλόγεροι με όργανα στα χέρια και άρχισαν αμέσως να παίζουν τον Εθνικό Ύμνο, ενώ οι καλόγριες τον έψαλλαν σιγανά.
Οι Άγιοι είχαν έντονη την έννοια της Πατρίδος. Την πονούσαν και την σέβονταν, την αγαπούσαν και την υπερασπίζονταν με όλες τους τις δυνάμεις. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που ο ίδιος ο Άγιος Ραφαήλ είχε πει στην Αικατερίνη Λύτρα, κάτοικο Παμφίλων Λέσβου, ότι: «Η Ελλάς είναι ολόκληρη ποτισμένη από θείον άρωμα. Έχει θεμελιωθεί με την ανεξάντλητον αγάπη του Κυρίου και είναι γη μυρωμένη» [Θ. Πάτσης, Ουράνια Σαλπίσματα, σ.24]

 

 

Η Εύρεση του Τάφου και των Αγίων Λειψάνων του Αγίου Νικολάου

 

Όταν το 1959, «τυχαία» και απρόβλεπτα, κατά τη διάρκεια εργασιών για το κτίσιμο -από τάμα- ενός μικρού παρεκκλησίου από την οικογένεια Ράλλη, μέσα στο κτήμα της, στον λόφο των Καρυών ευρέθησαν τα οστά του Αγίου Ραφαήλ και άρχισαν τα σημεία, τα ενύπνια, τα οράματα, τα θαύματα και οι αποκαλυπτικές εμπειρίες πολλών Θερμιωτών και άλλων ευλαβών ανθρώπων, που σταδιακά φανέρωσαν το βίο και τα μαρτύρια ενός άγνωστου μέχρι τότε Αγίου, πολλοί παρέμειναν δύσπιστοι και θεωρούσαν αυθυποβολές ή φαντασίες τα διάφορα όνειρα και οράματα ή ακόμα και μια μαζική παράκρουση. Ισχυρίζονταν πολλοί ότι τα οστά που βρέθηκαν μπορεί να ήταν κάποιου απλού Χριστιανού που σκότωσαν οι Τούρκοι ή ακόμα και ενός Τούρκου απίστου… Ακόμα και ο Μητροπολίτης Ιάκωβος διατηρούσε ακόμα αρκετές αμφιβολίες για την ιερότητα αυτού του τόπου και την ύπαρξη εκεί παλαιού κατεστραμμένου μοναστηριού.
Η εύρεση, όμως, στη συνέχεια, του τάφου και των Τιμίων Λειψάνων του Αγίου Νικολάου ήταν για τους πολλούς το καθοριστικό εκείνο γεγονός, το οποίο τους έκανε να σιγουρευτούν ότι δεν μπορεί πια να είναι όνειρα απατηλά ή φαντασίες και ψευδείς προσωπικές εμπειρίες άνευ σημασίας οι υπερφυείς αποκαλύψεις που οδηγούσαν σε τέτοιες ανακαλύψεις. Τα κακεντρεχή σχόλια και οι ειρωνείες σταμάτησαν. Η όλη υπόθεσις άρχισε από όλους να αντιμετωπίζεται σοβαρά και με ιεροπρέπεια. Και αυτό διότι τα στοιχεία πλέον ήταν ατράνταχτα:

- Καταρχήν, διά των αποκαλυπτικών ενυπνίων είχε υποδειχθεί ξεκάθαρα, εκ των προτέρων, ότι υπάρχει και άλλος τάφος Μάρτυρος: Στις 21 Νοεμβρίου 1959, η Μυρσίνη Δουργούνα ονειρεύτηκε την Παναγία και τον Άγιο Ραφαήλ και μέσα στο εκκλησάκι των Καρυών είδε έναν νεκρό ξαπλωμένο σε ένα φέρετρο, τυλιγμένο με λουρίδες, όπως ζωγραφίζουν τον Λάζαρο. Στα πόδια του άναβε μια μεγάλη λαμπάδα. Και ο Άγιος Ραφαήλ της είπε: «Είναι σαν κι’ εμένα, αλλά ευρίσκεται ακόμη μέσα στο χώμα. Προσπαθήσετε να τον βγάλετε». Μια Θερμιώτισσα, η Μυρσίνη Μπάκα είδε σε όνειρο τον Άγιο Νικόλαο και Του είπε: «Πάτερ, θέλω να κάνω μια Λειτουργία». Έσκυψε μάλιστα να του φιλήσει το χέρι, αλλά εκείνος το τράβηξε πίσω και της αποκρίθηκε «Εγώ δεν μπορώ να σηκώσω Λειτουργία, γιατί είμαι Διάκονος. Σε λίγο θα έρθει ο Ιερεύς». Και πραγματικά, εμφανίστηκε ο Άγιος Ραφαήλ, του φίλησε το χέρι ο Άγιος Νικόλαος και στάθηκε δίπλα Του με σεβασμό. Και είπε ο Άγιος Ραφαήλ «Είναι ο Διάκονός μου Νικόλαος. Μαζί ήρθαμε και μαρτυρήσαμε εδώ πάνω (στη Θερμή της Λέσβου). Τα Λείψανά Του θα τα βρείτε, αλλά θα αγωνιστείτε πολύ, γιατί τα δικά μου τα περιφρονήσατε»… Αλλά και η Βασιλική Ράλλη τον Ιανουάριο του 1960 ονειρεύτηκε δύο καλογήρους, ένας εκ των οποίων ήταν ο Άγιος Ραφαήλ. Ο άλλος μοναχός, έβαλε μετάνοια στον Άγιο Ραφαήλ και του φίλησε το χέρι και ο Άγιος Ραφαήλ είπε στην Βασιλική Ράλλη: «Είναι ο αδελφός Νικόλαος που είναι ακόμη μέσα στο χώμα»...

- Επίσης, και το κυριότερο, είχε υποδειχθεί και το ακριβές σημείο όπου βρισκόταν ο Τάφος: Αλλεπάλληλες μαρτυρίες, όπως αυτή που έδωσε ο Άγιος Ραφαήλ στην Μαρία Τσολάκη, η οποία Τον ονειρεύτηκε καθισμένο στο προαύλιο της εκκλησίας των Καρυών και της είπε τα εξής: «Μαρία, δεν είμαι μόνος. Εδώ είναι θαμμένος κι’ ο αδελφός Νικόλαος. Το μνημείο Του είναι τρία μέτρα αριστερά από την εκκλησία του παλαιού μοναστηριού. Όταν το βρείτε, να μη βγάλετε τις πέτρες που έχει πάνω του…, ν’ ανέβει ο ιερέας». Ή το όνειρο της Μυρσίνης Δουργούνα η οποία ονειρεύτηκε τον Άγιο Ραφαήλ και τον Άγιο Νικόλαο, μέσα στο εκκλησάκι των Καρυών, και κάποια στιγμή ο Άγιος Ραφαήλ της είπε: Κοίταξε τώρα πού θα υπάγει ο διάκονός μου Νικόλαος, για να θυμάσαι καλά το μέρος όπου βρίσκεται το μνημείο Του. Θα το βρείτε μια μέρα βροχερή». Και καθώς ο Άγιος Ραφαήλ έλεγε τα λόγια αυτά, ο Άγιος Νικόλαος προχώρησε και στάθηκε για λίγη ώρα στο σημείο που ήταν ο τάφος του κι’ εκεί μετά από λίγο χάθηκε...».

- Οι Άγιοι είχαν κάνει παρατηρήσεις στους πιστούς που καθυστερούσαν την ανασκαφή, καθώς φοβούνταν τα ειρωνικά σχόλια των απίστων και είχαν δώσει αυστηρές εντολές: Για παράδειγμα, στην Αγγελική Μαραγκού, ο Άγιος Ραφαήλ σε όνειρο της είπε: «έως πότε θα αδιαφορείτε για το μνημείο του Αγίου Νικολάου; Γιατί καθυστερείτε; … Σας δίνουμε 40 μέρες προθεσμία να σκάψετε για το μνημείο»… Και στην Μαρία Δουργούνα η Παναγία είχε πει: «έως πότε θα πατάτε την εικόνα μου και το μνημείο του Αγίου Νικολάου;»
- Η άδεια από τον αρμόδιο αρχαιολόγο ήταν για μια μικρή έκσκαφή μόνο στο συγκεκριμένο σημείο που όλοι είχαν ονειρευτεί. Πλέον, με πολύ συγκεκριμένα βήματα, θα ακολουθούσε με ξεκάθαρο για όλους τρόπο η πανηγυρική επιτυχία, δηλαδή η τρανή επιβεβαίωση όσων είχαν προ-ειπεί οι Άγιοι, ή η παταγώδης αποτυχία, που θα είχε συνεπακόλουθη συνέπεια, όπως είχε πει ο Μητροπολίτης, να μην ξαναδεχτεί να του γίνει λόγος για αγίους και τάφους στον λόφο εκείνο των Καρυών. Αλλά και ο αρχαιολόγος είχε δηλώσει κατηγορηματικά: «Αν δεν βρεθεί αυτός ο τάφος, δεν θα σας επιτρέψω να ξανασκάψετε...».
- Μάλιστα, και οι εργάτες που έσκαβαν αμφέβαλαν ότι το ακριβές σημείο που είχε υποδειχθεί στα ενύπνια ήταν το σωστό, γιατί ήταν κακοτράχαλο σημείο. Ήταν ανηφορικό, ανώμαλο και πετρώδες σημείο και έκριναν ότι δεν πρόκειται να βρεθεί τίποτα εκεί. Και χρειάστηκε να τους ενισχύσει και πάλι την αισιοδοξία ο Άγιος Ραφαήλ, ο Οποίος, σε ενύπνιο της Βασιλικής Ράλλη της είπε: «Γιατί δεν συνεχίσατε το σκάψιμο; Γιατί εξακολουθείτε ν’ αμφιβάλλετε; Εκεί ακριβώς είναι το μνημείο. Τρία στρώματα χώμα θα βγάλετε και μετά θα το βρείτε. Μα δεν καταλαβαίνετε ότι αυτό το μνημείο περιμένει ο μητροπολίτης για να πιστέψει;». Και, πράγματι, τρία στρώματα χώμα έβγαλαν, αλλά εντέλει ευρέθη ο Τάφος. Ήταν αυτό που είχε πει ο Άγιος Ραφαήλ για τον Άγιο Νικόλαο: «Τα Λείψανά Του θα τα βρείτε, αλλά θα αγωνιστείτε πολύ, γιατί τα δικά μου τα περιφρονήσατε».

- Ο Τάφος και τα Τίμια Λείψανα του Αγίου Νικολάου βρέθηκαν στις 13 Ιουνίου του 1960 και την ημέρα εκείνη, παρ’ ότι καλοκαίρι, έπιασε δυνατή βροχή. Έτσι, επαληθεύτηκε ο λόγος του Αγίου Ραφαήλ, ότι: «θα το βρείτε μια μέρα βροχερή»… Με την εύρεση του μνημείου οι πιστοί ενθουσιάστηκαν και στερεώθηκαν στην πίστη τους. Οι δε άπιστοι αποστομώθηκαν. Τα γεγονότα ήταν πλέον συνταραχτικά και από πολλά μέρη του νησιού άρχισαν να καταφθάνουν και να βλέπουν τον ανασκαφέντα τάφο και το σκήνωμα του Αγίου Νικολάου. Είχε στο στόμα ένα κεραμίδι βυζαντινής εποχής με σταυρό χαραγμένο πάνω του και ήταν τυλιγμένος με ένα κορδόνι από το λαιμό μέχρι τα πόδια, το οποίο, όπως εξήγησε ο ίδιος ο Άγιος Νικόλαος στην Μελανθία Βουλγαρέλλη, ήταν ό,τι πρόχειρο μπόρεσαν να χρησιμοποιήσουν οι χριστιανοί, όταν βιαστικά και με φόβο τον έθαψαν νύχτα, για να τυλίξουν το σώμα του, καθώς δεν ήταν δυνατόν να τον τυλίξουν με το ράσο του, λόγω των συνθηκών. (Ήταν, μάλιστα, ο λόγος του Αγίου Νικολάου αποκαλυπτικός, καθώς κανείς από τους απλοϊκούς θερμιώτες δεν γνώριζε ότι τους μοναχούς τους ράβουν μέσα στο ράσο τους, πριν τους ενταφιάσουν).

evresi tafoy Agioy Nikolaoy 1 evresi tafoy Agioy Nikolaoy 2 evresi tafoy Agioy Nikolaoy 3

Τρία φωτογραφικά στιγμιότυπα από την εύρεση του Μνημείου και των Τιμίων Λειψάνων του Αγίου Νικολάου

- Την ίδια ημέρα, 13η Ιουνίου, κατά την Πρόνοια του Θεού, βρέθηκε και το Μολυβδόβουλο, δηλαδή η προνομιακή Πατριαρχική ανάγλυφη σφραγίδα για τη λειτουργία της Μονής. Ήταν στρογγυλή, μεταλλική σφραγίδα του 14ου αιώνος, με ανάγλυφο εικόνισμα από την μία πλευρά τη μορφή της Θεοτόκου και από την άλλη, την μορφή του Αρχαγγέλου Μιχαήλ (που φυλάσσεται σήμερα στο Βυζαντινό Μουσείο Μυτιλήνης). Αυτά τα αρχαιολογικά ευρήματα φανέρωναν την εποχή που διαδραματίστηκαν τα γεγονότα και ότι επρόκειτο πράγματι περί μοναστηριακού χώρου, κάτι που επιβεβαίωσαν και όλα τα υπόλοιπα αρχαιολογικά ευρήματα που σταδιακά ήρθαν στο φως.

 

molyvdovoylo

Το μολυβδόβουλο που βρέθηκε στις ανασκαφές (μπροστινή και πίσω όψη)

 

- Αμέσως μετά την εύρεση του Τάφου και των Αγίων Λειψάνων του Αγίου Νικολάου άρχισε ο Άγιος να θαυματουργεί σε πολλούς. Τα τρία πρώτα θαύματα του Αγίου Νικολάου ήταν: 1) Να κάνει καλά μια ηλικιωμένη θερμιώτισα, την Βασιλικώ Ιμβριώτου, που ήταν ημιπαράλυτη από συμφόρηση, θαύμα που δεν τόλμησε κανείς να το αμφισβητήσει. 2) Να παρουσιαστεί στον ψαρά Κώστα Κανέλο και να του χαρίσει μια μεγάλη ψαριά, που τον έσωσε από την απελπιστική οικονομική του κατάσταση (έπιασαν δέκα χιλιάδες οκάδες ψάρια). 3) Παρουσιάστηκε ολοζώντανος για αρκετή ώρα σε μια πρεσβυτέρα που με τον ιερέα σύζυγό της, π. Νικόλαο Βασιλέλλη από τα Πάμφιλα, είχαν πάει τις πρώτες μέρες μετά την εύρεση του σκηνώματος του Αγίου να δουν το μνημείο του νέου Αγίου και να προσκυνήσουν τα Τίμια Λείψανα.
- Μία κυρία, η Ευαγγελία Κουφού, όταν είδε να ξεπλένουν τα οστά του Αγίου Νικολάου και να πίνουν από το νερό αυτό και να αλείφονται με αυτό, εσιχάθη να πιει από το νερό αυτό, με το φόβο μήπως δεν είναι άγιος. Τη νύκτα όμως είδε στον ύπνο της μια μαυροφόρα, που ήταν η Παναγία και της είπε: «Πιες Ευαγγελία, διότι είναι Άγιος. Πάρε ένα βαμβάκι να το αλείψεις στα οστά για να σταυρωθείς όπου πονάς».

Ἦχος πλ. δ´.

Τῶν Ὀρθοδόξων οἱ δῆμοι, πιστῶς σε μακαρίζομεν, Ὁσιομάρτυς Νικόλαε· ἐδωρήσω γὰρ ἡμῖν, τὴν μυρίπνοον σορόν τῶν λειψάνων σου, οἷα μυστικὴν μυροθήκην, τῆς δεδομένης σοι χάριτος, καὶ θαυμάτων κρήνην ἀνεξάντλητον, ἐξ ἧς ἀπαντλοῦντες, τὰς ἰάσεις λαμβάνομεν, πρὸς δόξαν Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ, τοῦ σῴζοντος τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

(δοξαστικό του Εσπερινού της Εορτής

της Ευρέσεως των Τιμίων Λειψάνων του Αγίου Νικολάου.

Ποίημα του Μητροπολίτου Ρόδου Κυρίλλου, του Κογεράκη)

 

 

Πότε γιορτάζει ο Άγιος Νικόλαος

 

Ο Άγιος Νικόλαος εορτάζει από κοινού με τον Άγιο Ραφαήλ και την Αγία Ειρήνη, τους συμμάρτυρές Του, την Τρίτη του Πάσχα (κοινώς Λαμπροτρίτη), που ήταν η ημέρα του ενταφιασμού των Αγίων. Είναι κινητή εορτή, δύο ημέρες μετά το Πάσχα, και Αναστάσιμη, καθώς ο θάνατος των Αγίων Μαρτύρων είναι Τίμιος, Ελπιδοφόρος και Χαρμόσυνος και αρμόζει Τιμή, Δόξα και Χαρά για τέτοιο Θάνατο («καὶ γὰρ ἐν ὄψει ἀνθρώπων ἐὰν καλασθῶσιν, ἡ ἐλπὶς αὐτῶν ἀθανασίας πλήρης», όπως αναφέρει η Σοφία Σολομώντος, κεφ.3, στ.4), γι’ αυτό και ταιριάζει στην Αναστάσιμη περίοδο της Διακαινησίμου εβδομάδος.
Ο Άγιος Νικόλαος εορτάζει, επίσης, και την 13η Ιουνίου, που είναι η ημερομηνία ευρέσεως του Τάφου και των Αγίων Λειψάνων Του, κατά τις ανασκαφές του 1960.
Γιορτάζει, βεβαίως, και στην Σύναξη πάντων των εν Λέσβω Αγίων, την πρώτη Κυριακή μετά των Αγίων Πάντων.


Ἦχος πλ. δ΄. Ὢ τοῦ παράδοξου θαύματος.

Τὸν τῆς ἐρήμου κοσμήτορα, καὶ πολιοῦχον στερρόν,

Διακόνων τὸ καύχημα, φιλεόρτων τὸ σύστημα,

δεῦτε χείρας κροτήσωμεν

καὶ ἐγκωμίων ἀνθέσι στέψωμεν,

καὶ πρὸς αὐτὸν τρανῶς ἐκβοήσωμεν,

ρῦσαι τὴν ποίμνην σου,

ἅγιε Νικόλαε, πειρασμῶν

καὶ νόσων ταῖς πρεσβείαις σου,

θείαις πρὸς Κύριον.

(Στιχηρό προσόμοιο του Μεγάλου Εσπερινού

της Ασματικής Ακολουθίας των Αγίων Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης,

ποιηθήσης υπό Ιερομονάχου Παχωμίου Σούγιουλτζη)

 

 

Ποιο ήταν το παρουσιαστικό του Αγίου Νικολάου;

 

Ο Άγιος Νικόλαος ήταν μικρόσωμος και λεπτός. «Ήταν πολύ λεπτό παιδί», όπως είχε πει κι’ ο Άγιος Ραφαήλ γι’ Αυτόν. Ήταν μετρίου αναστήματος, μάλλον κοντός. Πάντα χλωμός και αδύναμος, καθώς η κράση του ήταν ασθενική. Καστανός προς μελαχρινός, με αδύνατο, μακρουλό και κάπως μελαγχολικό πρόσωπο, μάτια μαύρα μεγάλα και φωτεινά και κοντό -ίσιο- γένι. Τα μαλλιά του στο μέτωπο είναι ίσια σαν σε μια ευθεία γραμμή, κάτι που δεν παρατηρείται σε άλλους, και στο πίσω μέρος έχει πεσμένα τα μαλλιά, αυτό που κοινώς λέγεται καράφλα. Ήταν τουλάχιστον μια δεκαετία νεώτερος από τον Άγιο Ραφαήλ και γύρω στα σαράντα όταν μαρτύρησε. Εμφανίζεται με μαύρο, καστανό ή γκρι χρώμα της κόμης Του, αναλόγως με το αν παρουσιάζεται στην ηλικία που εμαρτύρησε ή νεώτερος. Όσοι τον βλέπουν ομολογούν ότι είναι γλυκύτατος, ήρεμος και γαλήνιος. Άλλοτε παρουσιάζεται με ράσα (συνήθως μαύρα) και καλογερικό καλυμμαύχι και άλλοτε ντυμένος με διακονικά άμφια (συνήθως θαλασσιά), κρατώντας δικεροτρίκερο στο χέρι ή κρατώντας ένα Αρτοφόριο με μορφή Εκκλησίας, όπως συνηθίζεται στους Διακόνους. Στέκεται πάντα πολύ ταπεινά μπροστά στον Άγιο Ραφαήλ, σκυφτός, κοιτώντας χαμηλά με συστολή ή κάνοντας υπόκλιση με πολύ σεβασμό ή Του φιλεί το χέρι. Κυρίαρχο χαρακτηριστικό στην όλη παρουσία Του είναι η σεμνότητα.

Σύσκηνος τῶν Ἀγγέλων, καὶ Μαρτύρων τυγχάνων,

μετὰ Ραφαὴλ καὶ τῆς Εἰρήνης, Νικόλαε Μάρτυς τοῦ Χριστοῦ,

σὺν αὐτοῖς ὑπὲρ ἡμῶν ἀεὶ πρέσβευε,

ὡς ἄν δεινῶν ρυσθείημεν, οἱ ὁμοφρόνως ἐκβοώντες Ἀλληλουϊα.

(Από τους Χαιρετισμούς εις τους Αγίους Ραφαήλ, Νικόλαο και Ειρήνη. Ποίημα Γερασίμου Μικραγιαννανίτου)

 

Ποια ήταν η προσωπικότητα του Αγίου Νικολάου;

 

Ἄλυπον βίον, ἐν ἀληθεῖ εὐπραγίᾳ,

καταξίωσον ἡμᾶς πιστῶς ἀνύειν,

ταῖς σαῖς ἱκεσίαις, Νικόλαε θεόφρον.

Ἅγιε τοῦ Θεοῦ, πρέσβευε ὑπὲρ ἡμῶν.

(από τον Παρακλητικό Κανόνα των Αγίων Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης)

 

Ο Άγιος Νικόλαος ήταν υπόδειγμα μεταστροφής από την κοσμική στην πνευματική ζωή. Χωρίς εμπαιγμούς, χωρίς δισταγμούς, χωρίς πισογυρίσματα, από όταν γνώρισε τον Άγιο Ραφαήλ, άλλαξε ζωή και έμεινε σταθερός και αφοσιωμένος στην κλήση Του. «Μακάριοι είναι εκείνοι που ακολουθούν τον δρόμον του Φωτός, χωρίς εμπαιγμούς και δισταγμούς» διδάσκει ο Άγιος Ραφαήλ. [βλέπε: Θ. Πάτσης, Ουράνια Σαλπίσματα, αποφθεγματικοί κ παραινετικοί διδακτικοί λόγοι του θαυματουργού Αγίου Ραφαήλ, σελ.41]. Αυτό, το επιτέλεσε στο έπακρον, ο Άγιος Νικόλαος, αφήνοντας με την ζωή Του υπόδειγμα μετανοίας.
Επίσης, κυρίαρχο γνώρισμα του χαρακτήρα Του ήταν η ολοκληρωτική αφοσίωση, υικής αγάπης και σεβασμού στον Γέροντά Του, τον Άγιο Ραφαήλ. Χαρακτηριστικό περί αυτού είναι το ενύπνιο της Βασιλικής Ράλλη, τον Νοέμβριο του 1960, η οποία ονειρεύτηκε τον Άγιο Ραφαήλ και αφού ασπάστηκε το χέρι Του, εκείνος της χαμογέλασε. Και αμέσως, η Βασιλική Ράλλη έπεσε στα πόδια του και άρχισε να κλαίει και να χαϊδεύει τα άμφιά του, λέγοντας συνεχώς: «Άγιε Ραφαήλ, σε αγαπώ πολύ. Μη μ’ εγκαταλείψεις». Και ο Άγιος Ραφαήλ την κοιτούσε με πολύ μεγάλη συγκίνηση ώσπου τα μάτια Του γέμισαν δάκρυα. Και, όπως ήταν συγκινημένος, της είπε: «Έτσι με αγάπησε και ο Νικόλαος!!»… Διακόνησε, λοιπόν, ο Άγιος Νικόλαος τον Άγιο Ραφαήλ, για χρόνια, με αγάπη και αφοσίωση. Τήρησε, μάλιστα, μέχρι τέλους, συνειδητά και με αυταπάρνηση, την υπόσχεση που είχε δώσει στον Άγιο Ραφαήλ στην μοναχική κουρά Του, ότι: «Από σήμερα θα σε έχω γέροντά μου μέχρι την τελευταία μου πνοή. Μαζί θα ζήσουμε πίκρες και χαρές». Διότι, ο Άγιος Ραφαήλ αποκάλυψε στην Μαρία Τσολάκη, το 1987, ότι, όταν ήρθαν οι Τούρκοι να Τους πιάσουν, έκανε με τον Άγιο Νικόλαο τον εξής διάλογο (ομιλεί ο Άγιος Ραφαήλ): Του είπα “Νικόλαε, εσύ φύγε. Και με φυσικό θάνατο να πεθάνεις, άγιος θα είσαι”. Μου απάντησε: “Όχι, Γέροντά μου. Μαζί ήρθαμε, μαζί ζήσαμε εδώ τα καλύτερά μας χρόνια, μαζί θα παραδώσουμε την ψυχή μας στον Κύριο”. Εγώ πάλι του είπα “Νικόλαε, φύγε”. “Όχι, Γέροντά μου, μου αποκρίθηκε εκείνος. Μέχρι την τελευταία μου αναπνοή, μαζί σου θα είμαι”. “Νικόλαε, φύγε” του ξαναείπα για τρίτη φορά. “Όχι, Γέροντά μου, εδώ μαρτυρούν τα παιδάκια, που είναι αθώα, κι εγώ θα φύγω;”. Έτσι, έμεινε μέχρι το τέλος. Μαζί φύγαμε για τον ουρανό». Η θυσία, λοιπόν, του Αγίου Νικολάου ήταν συνειδητή και ήταν πράξη εν Χριστώ αγάπης και αφοσίωσης, που είναι γνωρίσματα που χαρακτηρίζουν τις αγιασμένες ψυχές.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό της προσωπικότητος του Αγίου Νικολάου ήταν η σεμνότητά Του, η μεγάλη Του ταπείνωση. Ήταν γνωρίσματα που ακτινοβολούσαν στην όλη συμπεριφορά και τη διακονία Του. Ο Άγιος Ραφαήλ είχε τονίσει σχετικά ότι: «Ο Νικόλαος ήταν μοναχοπαίδι κι’ από καλή οικογένεια. Είχε μεγάλη μόρφωση, αλλά ήταν ταπεινός και σεμνός». Ενδεικτικό περί αυτού είναι ότι, στα αποκαλυπτικά ενύπνια, ο Άγιος Νικόλαος εμφανίζεται με σκυμμένο το κεφάλι μπροστά στον Άγιο Ραφαήλ, από ταπείνωση. Ασπάζεται το χέρι Του, ως Διάκονος, και στέκεται πάντοτε δίπλα Του, συνήθως σιωπηρός, με πολύ σεβασμό. Αλλά, και ο Άγιος Ραφαήλ Τον εκτιμούσε και Του είχε απόλυτη εμπιστοσύνη. Ήταν το δεξί Του χέρι. «Ήταν ο πιο αγαπητός μου κι’ ο πιο έμπιστος», όπως χαρακτηριστικά έλεγε.
Ο Άγιος Νικόλαος, ως κληρικός, από τότε που άφησε την κοσμική ζωή, έδωσε όλη Του την καρδιά στον Χριστό, στην υπακοή και την αγάπη του πλησίον και αναλάμβανε το κάθετί με μεγάλη φροντίδα και επιμέλεια. Στα δώδεκα χρόνια που έζησε κοντά στον Άγιο Ραφαήλ, Τον διακόνησε αναλαμβάνοντας ποικίλα καθήκοντα, κηρυκτικά, λειτουργικά, φιλανθρωπικά, διοικητικά. Και όλα τα οποία διεκπεραίωνε στο ακέραιο. Ήταν πολύ ευσυνείδητος. Διδάχτηκε από τον Άγιο Ραφαήλ την ανύστακτη μέριμνα και θυσιαστική διακονία του πονεμένου συνανθρώπου και η αγαθή ψυχή Του ήταν η εύφορη γη στην οποία καρποφόρησε πλούσια το παράδειγμα και η διδαχή του Γέροντός Του. Και, όπως ο Άγιος Ραφαήλ είπε στον Άγγελο Ράλλη, σε όνειρο το 1965, «Είναι θέλημά μου, κάθε Λαμπροτρίτη, να κάνετε φαγητό, να τρώει όλος ο κόσμος. Γιατί, όλοι οι πονεμένοι, όλοι οι πεινασμένοι και δυστυχισμένοι εύρισκαν άσυλο εδώ κοντά μου». Η διατήρηση ορφανοτροφείου, γηροκομείου και νοσοκομείου δίπλα στην Μονή των Καρυών που ήταν μια διαρκής ασχολία των δύο Αγίων ήταν η κυρίαρχη έκφραση της αγαπητικής διακονίας του πλησίον. Και, όπως τόνιζε ο Άγιος Ραφαήλ για τον Άγιο Νικόλαο: «Όλους φρόντιζε με κάθε τρόπο να βοηθήσει, έστω κι αν δεν ήταν δική του δουλειά». Η μεγάλη συμπόνοια και η αφοσίωση στην κατά Χριστόν αγάπη και φιλανθρωπία στον πλησίον ήταν από τα σπουδαιότερα γνωρίσματα του χαρακτήρα Του. Την Ευχή Του να’ χουμε!!

 

Ἔλλαμψιν εὐσεβείας, ἔσχηκας ἐν καρδίᾳ, Νικόλαε, Ραφαήλ τοῖς λόγοις,

καὶ διακονῆσαι ὡς εἰκός, τῇ Ἐκκλησίᾳ Χριστοῦ προκεχείρισαι·

διό σε μακαρίζοντες, ἀναβοῶμεν σοι τοιαῦτα·

Χαῖρε τρωθεὶς Χριστοῦ τῇ ἀγάπη

Χαῖρε δειχθεῖς θεόφρων ἐν πᾶσι

Χαῖρε ἱερῶν Διακόνων σελάγισμα

Χαῖρε θαυμαστῶν Ἀθλοφόρων ὡράισμα

Χαῖρε τύπος καὶ γεώργιον Ραφαὴλ τοῦ ἱεροῦ

Χαῖρε ὅσιος Διάκονος Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ

Χαῖρε Θεσσαλονίκης ἐνθεώτατον αὖχος

Χαῖρε ἀθανασίας εὐωδέστατον ἄνθος

Χαῖρε φθαρτῶν ἁπάντων ὑπέρτερος

Χαῖρε χοροῦ Μαρτύρων συμμέτοχος

Χαῖρε Χριστοῦ ἱερώτατον θῦμα

Χαῖρε ἐχθροῦ καιριώτατον πῆμα

Χαίροις Μάρτυς Νικόλαε.

(Από τους Χαιρετισμούς εις τους Αγίους Ραφαήλ, Νικόλαο και Ειρήνη.
Ποίημα Γερασίμου Μικραγιαννανίτου)

 

Σχόλια – υποσημειώσεις - παραπομπές:

 

(1) Υπολογισμός του έτους γεννήσεως του Αγίου Νικολάου:
Ο Άγιος Νικόλαος ήταν 27 χρονών, κατά δική Του ομολογία, όταν γνωρίστηκε με τον Άγιο Ραφαήλ στο Μορλαί της Γαλλίας. Πότε πήγε ο Άγιος Ραφαήλ στο Μορλαί; Μεταξύ 1449, οπότε έγινε η στέψη του Κων/νου Παλαιολόγου στην Πόλη (μετά την οποία ανέλαβε ο Άγιος Ραφαήλ καθήκοντα Πρωτοσυγκέλου του Πατριαρχείου) και 12-Δεκ-1452, οπότε έγινε το προδοτικό συλλείτουργο στην Αγία Σοφία, όπου ήδη ο Άγιος Νικόλαος ήταν Αρχιδιάκονος τότε. Εφόσον ο Άγιος Νικόλαος ήταν 27 ετών όταν γνώρισε τον Άγιο Ραφαήλ στην Γαλλία, άρα σίγουρα γεννήθηκε μεταξύ του 1422 και του 1425 πλατιά-πλατιά. Μάλλον 1423-24 πιο πιθανόν. Εάν υποθέσουμε ότι η Εικόνα της Παναγίας που κρατούσε ο Άγιος Νικόλαος και είχε επιγραφή «1η Ιανουαρίου 1451. Νικόλαος» είναι Εικόνα που δώρησε ο Άγιος Ραφαήλ στον Άγιο Νικόλαο την ημέρα της αφιερώσεώς Του στον Χριστό και της κουράς Του με το όνομα Νικόλαος, μιας και η Παναγία είχε αποκαλύψει ότι πρωτοχρονιά ήταν όταν αφιερώθηκε ο Άγιος Νικόλαος στον Χριστό και την Εκκλησία, τότε συνάγεται το ακόμα πιο ακριβές συμπέρασμα ότι τότε (Πρωτοχρονιά του 1451) ήταν στο Μορλαί ο Άγιος Ραφαήλ και άρα: ο Άγιος Νικόλαος γεννήθηκε 27 χρόνια πριν, δηλαδή το 1424.

(2) Περισσότερα για την θαυματουργή εικόνα που κρατούσε ο Άγιος Νικόλαος:
Η Εικόνα της Παναγίας, που κρατούσε ο Άγιος Νικόλαος όταν κατέφυγε με τον Άγιο Ραφαήλ στην Λέσβο, μετά την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως, διασώζεται. Έχει πάνω της την εξής επιγραφή: «1η Ιανουαρίου 1451. Νικόλαος» και υπάρχει φυλαγμένη σε μία κρύπτη της Μονής των Καρυών, ασφαλισμένη από τον Άγιο Ραφαήλ. Είναι πολύ θαυματουργή, σύμφωνα με τις αποκαλύψεις της Παναγίας και άλλων Αγίων, και μια μέρα θα βρεθεί, στην σύγχρονη εποχή, από ανθρώπους της γενιάς μας, και θα είναι κι’ αυτό ένα μεγάλο Σημείο Θεού, για να πιστέψει πολύς κόσμος και να σωθεί. Θα γίνουν τότε πολλά θαύματα και η Εικόνα θα βγει με πολλές τιμές και δόξες.

(3): Πηγές – βιβλιογραφία:
Οι κύριες πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το παρόν άρθρο είναι οι εξής:
1. «Σημείον Μέγα», Φώτη Κόντογλου, Εκδόσεις Παπαδημητρίου
2. «Καρυές, ο λόφος των Αγίων», Βασιλικής Ράλλη, Εκδόσεις Άθως.
3. «Ζωή εκ τάφων», Μητροπολίτου Γουμενίσσης Δημητρίου, Εκδόσεις Αποστολικής Διακονίας